25 Schepen verlaten Tjilatjap, slechts 12 zullen hun bestemming bereiken

Bij het ochtendgloren was het laden (van mensen) nog steeds aan de gang. Met tussenpozen waren gedurende de nacht meer troepen aangekomen in de haven en aangesloten in de rij die aan boord ging. (..) De Abbekerk een druk schip geworden.
‘They fought with what they had’ by Walter D. Edmonds

In de loop van de dag kwamen de mannen aan boord. Een meer gevarieerd stel had ik nog nooit gezien. Vliegtuigbemanningen met nog dik gevoerde jacks aan, een paar hoge en nog meer lagere officieren, soldaten en matrozen gewapend en ongewapend en nog wat burgers en buitenlui. Velen met zeer bezorgde en tevens vermoeide trekken op het gelaat. Wat wil je, de meesten lieten een gezin achter en de toekomst voor allen was zeer ongewis. Ze werden over de gehele lengte van het schip verdeeld en in de bovenste ruimen ondergebracht. De meesten hadden het natuurlijk niet gemakkelijk. Ze hadden op een wel zeer ruwe manier, en totaal onvoorbereid, een heel vertrouwde omgeving moeten verlaten en werden letterlijk in de ruimen van een vrachtschip gestuwd. Niet bepaald een plek waar je gemakkelijk uitkomt in geval van nood.
Adriaan Kik, ass. machinist op de Abbekerk

De mensen aan boord zijn – terecht natuurlijk – niet onder de indruk van de vrijwel afwezig luchtafweer en nog minder van de weinige reddingsboten en vlotten. Bundels bamboe en lege oliedrums worden aan dek geladen. Als het schip zink komen die vanzelf boven drijven.

En volgens het geruchten circuit – en er zijn altijd genoeg goedgelovigen – had ze (Abbekerk) een lading bommen in haar ruimen. De mannen realiseerden zich maar al te goed dat als de ABbekerk straks ze zou kiezen het leven van iedereen aan boord af zou hangen van goed geluk. Zoals een piloot zei: “als ze zinkt, verdrink je. Het is niet anders.”
‘They fought with what they had’ by Walter D. Edmonds

Dan komt bericht binnen dat de Langley, met 36 gevechtsvliegtuigen aan boord, tot zinken is gebracht slechts 70 mijl ten zuiden van Tjilatjap. De Seawitch komt uiteindelijk wel binnen maar de vliegtuigen uit de kratten zullen nooit meer in elkaar gezet worden. Intussen is de Eastern Strike Force, bestaand uit vrijwel alle oorlogsschepen die de geallieerden hier nog hebben, wanhopig op zoek naar de invasie vloot ten noorden van Java. Half de middag stuiten ze op oorlogsschepen die de vloot beschermen en dat is het begin van een slag die meer dan 10 uur zal duren en bekend zal worden als De Slag in de Javazee.

Intussen krijgen in Tjilatjap alle schepen met genoeg actieradius orders te vertrekken. Vijfentwintig schepen, de meeste afgeladen met vluchtelingen maken zich klaar voor een reis naar Fremantle (Australie) of Colombo (Sri Lanka). Slechts twaalf zullen hun bestemming bereiken.

Rond half vier ’s middags kwamen een paar sleepboten langszij en sleepten Abbekerk de haven in. De RAF boot (Kota Gede) die naast ons lag ging voor ons uit en ging toen voor anker om te wachten op andere schepen waarmee het een konvooi zou vormen.
Engelse, Amerikaanse en Nederlandse Catalina’s (watervliegtuigen) waren continue aan het landen en opstijgen en brachten evacués naar Australië. Wij voeren langzaam de baai uit en werden uitgezwaaid door de Australische luchtafweer bataljons op de oever. Dit waren de mannen die achterbleven om te vechten. Te sneuvelen of guerrilla’s te worden.
Flight surgeon Captain James E. Crane, Far East Air Force

Ondanks haar beklagenswaardige verschijning was dit schip in staat om meer dan 18 knopen te varen en was hij (de kapitein) niet van plan zich op te laten houden door een langzaam konvooi. Met dat de duisternis viel draaide hij plotseling naar het zuiden en zette koers naar Australië.
‘They fought with what they had’ by Walter D. Edmonds

In werkelijkheid heeft Abbekerk nooit orders gehad om in konvooi te varen. Haar snelheid geeft meer bescherming dan een konvooi (zonder escorte) ooit kan geven. Dat de grotere schepen moesten wachten kwam simpelweg omdat ze pas bij hoog water de ondiepe haveningang uit konden varen. Maar nu het hoog water is vaart de een na de ander naar zee.

En zo ging, in slakkengang, nog dezelfde dag een 25-tal grote en kleinere schepen waaronder de ‘Zaandam’ en de ‘Jagersfontein’ het Tjilatjapse zeegat uit met de wetenschap dat de zee die Java scheidde van Australië geïnfiltreerd was met Japanse oorlogs- en vliegdekschepen plus nog vele onderzeeboten. Elke kapitein mocht zijn eigen weg bepalen en in de machinekamer werden de motoren nog een tandje extra bijgezet. Niemand van de passagiers wist dat in de onderste ruimen een paar duizend ton munitie lag. Ik geloof dat elk bemanningslid het maar het beste vond dat ze het niet te weten kwamen en er werd dan ook nooit over gesproken, en zover ik weet, ook niet over de verbijsterende hoeveelheid s.o.s. oproepen die schepen om ons heen uitzonden. Allemaal wegens aanvallen van vliegtuigen, oppervlakteschepen en torpederingen. Houdt die rotzooi nou eens nooit op?
Adriaan Kik, ass. machinist op de Abbekerk

List of ships leaving Tjilatjap February 27th, names in bold were sunk or taken by the Japanse:

• Jagersfontein (10.083 brt)
• Abbekerk (7900 brt)
• Poelau Bras (9278 brt)
• Tawali (8200 brt)
• Enggano (5412 brt)
• Siantar (8667 brt)
• 

  Het ms Modjokerto is één van 25 schepen die Tjilatjap verlaten op de 27ste. Ze kwam nooit aan en pas in 1946 werd ontdekt wat er met haar en haar bemannings was gebeurd.
  (source: maritiemdigitaal.nl)

  Modjokerto (8806 brt)

• Kota Gede (7227 brt)
• Zaandam (10.909 brt)
• City of Manchester (8917 brt)
• Zuiderkruis (2661 brt)
• Pecos(5723 brt)
• Merkus  (865 brt)
• Sigli (1579 brt)
• Generaal van Geen (1268 brt)
• Toba (983 brt)
• Tosari (981 brt)
• Tinombo (872 brt)
• Bandjermasin (1279)
• Parigi (1172 brt)
• Tohomon (983 brt)
• Toradja (981 brt)
• Sibigo (1594 brt)
• Le Maire (3271)
• Bintoehan (1021)

Merchant shipping losses in the area:
27 February 1942
Moesie (Dutch) The coaster was torpedoed and sunk 25 nautical miles (46 km) off Banjoewangi, Dutch East Indies by I-53